اركان استثناء
وبلاگ تخصصی دینی وعربی
مطالب درسی-نمونه سوال- روش تدریس -طرح درس



اركان استثناء

الإستثناء :

 تعريف : عبارت است از خارج شدن اسمي از حكم كلي كه بعد از ادات إستثناء مي آيد

اركان استثناء :

الف) ـ مُستَثني : مستثني اسم منصوبي است كه بعد از حرف استثناء مي آيد .  

    مانند: قامَ القومُ إلا عليَّاً ( مُستَثني و منصوب )   

 ب) ـ مُستَثْني مِنه[1]: اسم معرفه و جمعي است كه قبل از حرف استثناء مي آيد .  

         مانند: قامُ القَومُ إلا عَليَّاً  ،  خَرَجَ التلاميذُ مِن المدرسهِ إلّا علياً 

نكته : مستثني منه جزء نقش محسوب نمي شود .        

ج) ـ أدات استثناء :  إلّا ، غَير ، سِوي ،‌خَلا ، عَدا و حاشا 

     مانند: قامَ القومُ إلّا عليَّاً                

اقسام  إستثناء : 1) – مُستثنَي تام :{ الف) – مُتصِّل ب) – مُنقطع }   2) – مُفرَّغ

الف) ـ مُتَّصِل :  آن است كه مستثني و مستثني مِنه از يك جنس باشند .

    مانند: جاءَ التلاميذُ إلّا مُحمَّداً            

ب) ـ  منْقَطِع : آن است كه مستثني و مستثني مِنه از يك جنس نباشند .  

   مانند:  جاءَ التلاميذُ إلا كتابَهُمْ

نكته: در عبارت هاي مثبتي كه يكي از كلمات { بعض ، جمبع، كلّ ، واحد ، واحدة، أحد } نوع مُستثنَي از نوع تام است و غير مُفرِّغ .

مانند : كُلُّ شَيءٍ هالِكٌ إلّا وَجهَهُ    

2) ـ مُفَرَّّغ :  آن است كه مستثني مِنه آن مَحذوف است و منفي يا سؤالي مي باشد .

    مانند: ما جاءَ إلا أحمدُ         ما رأيًتُ إلّا أحْمدَ         ما سَلَّمتُ إلا بعليٍّ

              مستثنَي و مرفوع                 مستثنَي و منصوب              مستثنَي و مجرور 

 در إستثناء مُفرَّغ جمله ي قبل از إلّا داراي شرائط زير است :

 1)‌- منفي است .[ ما ، لا ، لَم، لَمَّا ، لَن ،لَيسَ ، هَل ].

 2) – مُستثنَي منه ندارد . 3) – معنَی جمله كامل نيست .

نكته { براي مطالعه}:  مستثني اگر متصل باشد و مثبت پس اعرابش واجب است منصوب باشد . و اگر مستثني متصل منفي باشد جائز است كه منصوب و مرفوع باشد.

مانند:  ما خَرَجَ المعلِّمونَ إلا حسينُ أو حسينَ    

  مانند:  خَرَجَ المعلِّمونَ إلا   حسينَ  { مستثني متصل و منصوب }

 نكته : هرگاه مستثني منقطع بود اولا منصوب و ثانيا مثبت مي باشد. يعني مستثني منقطع منفي نمي شود فقط منصوب است . 

هرگاه مستثني مفرغ باشد اولاً به صورت منفي مي آيد ثانياً در جمله مستثني منه وجود ندارد ثالثاً اعراب مستثني به اين صورت مي باشد كه فرض مي كنيم كه إلّا در جمله وجود ندارد سپس جمله را تركيب مي كنيم اسم بعد از إلّا هر نقشي داشت حركت همان نقش را به آن كلمه مي دهيم و اعراب مستثني به دست مي آيد.

 مانند: ما ذَهَبَ إلّا عليٌ (( در اين عبارت به فرض اينكه إلُّا وجود ندارد [[ ما ذَهَبَ عليٌّ ]]

 عليٌّ   {نقش فاعل و مرفوع را دارد پس اعراب مستثني در اين عبارت مرفوع مي باشد . }

مانند: ما جاءَ إلا أحمدُ    ما رأيًتُ إلّا أحْمدَ     ما سَلَّمتُ إلا بعليٍّ 

               فاعل و مرفوع        مفعول و منصوب         مجرور به حرف جر

  ـ*مفرَّغ = جمله منفي+ ادوات استثناء + منصوب و مرفوع     مانند:‌هَل جزاءُ الاحسانِ إلّا الإحسانُ  ( الإحسانُ بدون إلُّا نقش خبر را دارد )‌

كلمه ي « غير و سِوَي » چون دائم الإضافه هستند مُستثناي آن مُضافٌ إليه و مجرور است ولي خودشان همان اعرابي را مي گيرند كه مُستثنَي بايد بگيرد .           مانند : خَرَجَ التلاميذُ غيرَ عليٍّ

فنون تست زني إستثناء

الف) – اگر عبارت خالي از عوامل منفي { لَمْ ، لَمّا ، لا ، لَنْ ، ما ، لَيسَ ، هَلْ} مُستَثنَي بايد منصوب { ـَـًـ،ينِ، ينَ ،اتِ } باشد.

ب) – مُستثنَي منه بايد به لحاظ عددي« مُثنَي يا جمع و يا اسم جمع » باشد .

ج) – قبل از « إلـّا » اگر لفظ« كُلّ » وجود داشت و جمله مثبت بود « كُلّ» مِسُتثنَي منه به حساب مي آيد.

د) – به هنگام نبودن{ فاعل ، نائب فاعل ، مفعول به ، خبر واسم و خبر نواسخ } در جمله هاي منفي قبل از « إلـّا» دليلي بر مفرّغ بودن آن است.

هـ) – اگر مُستثنَی مرفوع {ــُ ــٌـ،انِ ،ونَ} بود نوع مُستثنی حتماً مُفرَّغ می باشد .

و)- در بيش تر سؤالات کنکوري از افعال متعدي ،  به هنگام منفي بودن زياد استفاده مي شود که بايد به مفعول آن هم توجه کرد .

ز)-  سعي کنيد که در جمله هاي منفي از لفظ إلـّابه بعد ترجمه آغاز شود و با اول جمله مرتبط داده شود اگر جمله معنايش کامل بود إستسثناء کامل است در غير اين صورت مستثنی مفرّغ است .   

ح)-  اگر قبل ازإلـّافقط فعل منفي بود يقيناً آن عبارت مُستَثنَي منه اش محذوف است ، و نوع آن مُفرّغ است.

1) - مستثنَي منه معمولا هميشه به صورت جمع يا اسم جمع و يا اسم مفرد همراه با (( كل )) مي ايد. كه در اصل يكي از نقش هاي ( فاعل ، مفعول به ، خبر و ....   )دارد.

 



نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:








نویسنده : اسدالله شهریاری تاریخ : دو شنبه 9 دی 1392



تمام حقوق اين وبلاگ و مطالب آن متعلق به وبلاگ تخصصی دینی وعربی مي باشد.